Przestrzeń szkolna stanowi arenę, w której tkwią pierwsze więzi przyjaźniowe. Wspieranie dzieci w budowaniu relacji z rówieśnikami jest kluczowym elementem ich rozwoju społecznego, emocjonalnego oraz psychicznego. Jak zatem zapewnić dzieciom poczucie bezpieczeństwa w tworzeniu relacji? Jakie jest postrzeganie przyjaźni przez uczniów w wieku wczesnoszkolnym?
Bezpieczne i dobre relacje z rówieśnikami oznaczają bezpieczne dzieci
Przyjaźnie dziecięce to więcej niż tylko wspólna zabawa na placu zabaw czy w sali przedszkolnej. To wyjątkowe powiązania, w których najmłodsi nawiązują pierwsze kontakty i uczą się funkcjonować w nowym dla nich świecie.
– Dzieci w tym wieku potrafią już wspierać się emocjonalnie, pocieszać w trudnych chwilach oraz darzyć się zaufaniem. Zaczynają się również pierwsze tajemnice, wyznania, lecz także momenty zazdrości czy rywalizacji emocjonalnej – wyjaśnia Urszula Młodnicka.
Aby dzieci mogły przeżywać te doświadczenia w zdrowy sposób, dorośli muszą zagwarantować im poczucie bezpieczeństwa. W tym celu „Akademia Bezpiecznego Puchatka” przygotowała lekcję „Bezpieczna relacja z rówieśnikami” w ramach programu edukacyjnego. Dzięki materiałom opracowanym we współpracy z ekspertami oraz Komendą Główną Policji, nauczyciele i rodzice mogą zdobyć wskazówki, jak zapewnić bezpieczeństwo najmłodszym – zarówno w domu, w szkole, na drodze, w Internecie, jak i w relacjach z rówieśnikami.
Czym dokładnie jest bezpieczna relacja?
– Przede wszystkim zapewnia ona bezpieczeństwo fizyczne, ale również psychiczne. Opiera się na wzajemnym szacunku, akceptacji i współpracy, gdzie każda strona czuje się dobrze, swobodnie i komfortowo, po prostu być sobą. Dziecko może wyrażać siebie i swoje poglądy bez obaw przed oceną. W takiej relacji nie dochodzi do naruszania granic fizycznych ani psychicznych – podkreśla Urszula Młodnicka.
Ekspertka zwraca uwagę, że dzieci w tym wieku często wybierają przyjaciół na podstawie wspólnych zainteresowań i aktywności, a ich relacje są często niestabilne i podatne na zmiany. Dzieje się tak, ponieważ szukają rówieśników, którzy najbardziej odpowiadają ich osobowości, temperamentowi i zainteresowaniom. Rola dorosłego w procesie rozwoju dzieci i budowania zdrowych relacji jest kluczowa:
– W okresie, gdy dzieci stykają się ze szkolną rzeczywistością, kiedy to rówieśnicy stają się istotni, a ich praca jest oceniana, wzmacnianie poczucia własnej wartości odgrywa szczególną rolę. Dzięki temu dzieci czują się pewniej, są bardziej zmotywowane i skłonne do rozwoju, chętniej podejmują wyzwania i są bardziej odporne psychicznie. Silne poczucie własnej wartości pomaga także w radzeniu sobie z trudnościami i budowaniu lepszych relacji w dorosłym życiu – dodaje ekspertka.
Wsparcie dorosłego – jak pomóc w kształtowaniu bezpiecznych relacji?
Uważna obecność dorosłych w życiu dzieci w kształtowaniu relacji społecznych stanowi kluczowy element budowania poczucia bezpieczeństwa u najmłodszych. Przede wszystkim istotna jest relacja rodzic-dziecko, oparta na zaufaniu i szacunku, w której dziecko będzie miało pewność, że może podzielić się swoimi doświadczeniami i zostanie wysłuchane. Istotna jest także otwartość na doświadczenia dziecka oraz akceptacja jego emocji. Nawet jeśli opisywane przez dziecko sytuacje wydają się nam błahe, dla niego są one istotne. Jak więc wesprzeć siedmiolatka w tej niezwykłej przygodzie? Urszula Młodnicka sugeruje:
● Rozmawiaj z dzieckiem o emocjach i pomagaj mu nazwać je – wyrażenie zrozumienia, np. „Widzę, że jesteś smutny”, „Wyglądasz na zmartwionego”, „Rozumiem, że czujesz się źle”, pomaga uświadomić dziecku jego własne uczucia. Pytania typu „Co myślisz, że czuje ta osoba?”, „Jak byś się czuł na jej miejscu?” sprzyjają rozwijaniu empatii, rozwiązywaniu konfliktów i budowaniu szacunku dla innych. Daje to również dziecku poczucie zrozumienia i ważności jego uczuć przez rodziców.
● Uczulaj dzieci na potrzeby innych i zachęcaj do pomocy, gdy ktoś potrzebuje wsparcia – jeśli jednak dziecko nie czuje się na siłach, opowiedzenie o sytuacji zaufanemu dorosłemu może być pomocne. Dobrym pomysłem jest także czytanie książek poruszających tematykę relacji z rówieśnikami – jest to punkt wyjścia do naturalnej rozmowy, która pozwoli dziecku otworzyć się na tematykę relacji i podzielić się własnymi doświadczeniami z rodzicem.
● Gdy konflikt przeradza się w agresję fizyczną, należy interweniować – jeśli sytuacja jest bardzo emocjonalna, warto najpierw uspokoić swoje własne emocje, aby następnie zapewnić spokój dzieciom.
● W konflikcie należy najpierw skupić się na dziecku, które jest najbardziej wzburzone emocjonalnie – ważne jest dać obu stronom możliwość wyrażenia swoich punktów widzenia. Warto wówczas spróbować spojrzeć na sytuację obiektywnie, bez oceniania, a skupić się na faktach.
Pamiętajmy, że ważne jest, aby dać dziecku przestrzeń do samodzielnego budowania relacji z rówieśnikami. Nie powinniśmy zbytnio ingerować w jego interakcje społeczne, ale zawsze być gotowym do udzielenia wsparcia, gdy tego potrzebuje. Czasem dorośli, w dobrej wierze, starają się oszczędzić dzieciom konfliktów, ale spory te również pomagają im rozwijać się społecznie i uczą interakcji z innymi ludźmi:
– Konflikty między dziećmi są powszechnym zjawiskiem i mogą mieć różne przyczyny, takie jak różnice w opinii, interpretacji sytuacji czy brak umiejętności komunikacyjnych. Pełnią one istotną rolę w procesie kształtowania kompetencji społecznych. Dzięki nim dzieci mają szansę nauczyć się negocjacji, wyrażania swoich poglądów, asertywności oraz dbania o swoje granice – wyjaśnia Urszula Młodnicka.
