Odroczone płatności stały się dla wielu Polaków sposobem na codzienne wydatki. W 2024 roku korzystało z nich już 28% konsumentów, a wartość transakcji wzrosła do 11 miliardów złotych, co oznacza wzrost o ponad 100% rok do roku. Popularność tego rozwiązania rośnie, ale razem z nią pojawiają się pytania o jego wpływ na budżet domowy. Czy „kup teraz, zapłać później” to wygodny sposób finansowania wydatków, czy może finansowa pułapka? Sprawdźmy, jak korzystać z niego odpowiedzialnie.
Z tego artykułu dowiesz się
Odroczone płatności — jak działają?
Usługa „kup teraz, zapłać później” (BNPL – Buy Now Pay Later) pozwala dokonać zakupu bez natychmiastowego obciążania konta. Płatność można odroczyć na około 30 dni lub rozłożyć na raty. Brzmi atrakcyjnie, ale w praktyce to forma kredytu konsumenckiego, która może wiązać się z dodatkowymi kosztami w przypadku opóźnień w spłacie.
Z jednej strony to wygoda, z drugiej — ryzyko zadłużenia. Każda niespłacona w terminie kwota rośnie przez odsetki i opłaty dodatkowe. Średnia wartość kredytu BNPL w Polsce wynosi około 695 zł, ale gdy gromadzimy kilka takich zobowiązań, sytuacja może wymknąć się spod kontroli.
Dlaczego odroczone płatności mogą być pułapką?
Głównym zagrożeniem jest impulsywne podejście do zakupów. Opcja opłaty w późniejszym terminie sprawia, że konsumenci chętniej decydują się na produkty, których faktycznie nie potrzebują. W USA aż 56% użytkowników BNPL doświadczyło problemów finansowych z powodu nadmiernych wydatków i nieterminowych spłat. To droga do spirali zadłużenia, w której kolejne pożyczki pokrywają raty poprzednich zobowiązań.
Wielu konsumentów nie zdaje sobie sprawy, że po zakończeniu okresu bezodsetkowego mogą pojawić się wysokie odsetki. Choć sama opcja BNPL często oferuje możliwość rozłożenia płatności na raty, po upływie terminu spłaty może okazać się, że całkowity koszt zakupu jest znacznie wyższy. Często takie usługi oferują pozornie atrakcyjne warunki, ale tylko wtedy, gdy spłata jest dokonywana zgodnie z harmonogramem.
Korzystanie z BNPL, zwłaszcza jeśli nie jest ono odpowiednio kontrolowane, może mieć wpływ na zdolność kredytową. Każda niespłacona rata, opóźnienie lub zła historia płatności może zostać odnotowana w rejestrze dłużników i wpłynąć na przyszłą zdolność kredytową konsumenta. W przypadku nadmiernego korzystania z BNPL, mogą pojawić się trudności w uzyskaniu kredytu bankowego na większe cele.
Nie wszyscy użytkownicy odroczonych płatności dokładnie zapoznają się z pełnymi warunkami umowy. Może to prowadzić do sytuacji, w której nie wiedzą oni o ukrytych opłatach, odsetkach lub karach za opóźnienia. Brak odpowiedniej świadomości finansowej może sprawić, że korzystanie z tej opcji stanie się niekorzystne.
BNPL często sprawia, że konsumenci tracą rzeczywisty ogląd na swoje finanse. Bezpośrednie płatności kartą lub gotówką wymuszają świadomość poniesionego kosztu, natomiast przesunięcie terminu spłaty sprawia, że wydatek staje się mniej odczuwalny. To z kolei prowadzi do sytuacji, w której zaczynamy żyć ponad stan.
Jak uniknąć problemów finansowych?
Raport Intrum European Consumer Payment Report 2024 pokazuje, że 63% Polaków uważa, iż współcześnie wydajemy mniej odpowiedzialnie niż dawniej. Jednocześnie coraz więcej osób stawia na kontrolę budżetu i oszczędzanie. Warto korzystać z BNPL świadomie, by uniknąć problemów.
Przed dodaniem produktu do koszyka zadaj sobie kilka pytań:
- Czy na pewno tego potrzebuję, czy to tylko chwilowa zachcianka?
- Czy będę w stanie spłacić zobowiązanie w terminie, nawet przy nieprzewidzianych wydatkach?
- Jaki jest całkowity koszt kredytu, w tym RRSO, prowizje i inne opłaty?
- Czy mam plan awaryjny na wypadek utraty dochodu?
Dodatkowo warto wprowadzić nawyk monitorowania swoich zobowiązań finansowych. Można to robić poprzez aplikacje do zarządzania budżetem domowym, które pomagają kontrolować, jakie kwoty mamy do spłaty i w jakich terminach. Warto również ustalać limity na zakupy na raty czy odroczone płatności, aby nie dopuścić do nadmiernego zadłużenia.
Brak kontroli nad wydatkami to główna przyczyna nadmiernego zadłużenia. Dlatego kluczowe jest świadome podejście do zobowiązań finansowych. Dzień Konsumenta to dobry moment, by przyjrzeć się swoim nawykom zakupowym i nauczyć się podejmować lepsze decyzje.
Ostatecznie to my decydujemy, czy korzystamy z narzędzi finansowych w rozsądny sposób, czy pozwalamy im przejąć kontrolę nad naszymi pieniędzmi.
