Zdrowe relacje z rówieśnikami – czy można ich nauczyć? Gdy dziecko rozpoczyna naukę w szkole, wkracza w zupełnie nowy i pełen wyzwań etap w swoim życiu. To początek wielkiej przygody – zdobywania nowych umiejętności, doświadczeń, ale także budowania relacji w grupie rówieśniczej. Warto pamiętać, że czas ten jest wypełniony wieloma emocjami, a nawiązywanie znajomości nie zawsze jest tak oczywiste. Zdarza się, że stając się członkiem grupy, dziecko musi mierzyć się z krytyką, agresją czy odrzuceniem. Na co powinni zwrócić uwagę rodzice i nauczyciele, aby uchronić najmłodszych przed niebezpiecznymi relacjami z rówieśnikami? Dlaczego to tak ważne?
Już po przyjściu na świat dziecko rozpoczyna budowanie pierwszych relacji. Na początku są to kontakty zazwyczaj tylko z rodziną – dorosłymi lub starszym rodzeństwem, z czasem w pobliżu pojawia się coraz więcej nieznanych wcześniej osób. Wciąż jednak znaczna różnica wieku sprawia, że rozwijanie prawidłowych zachowań społecznych nie jest wystarczające. Kluczowym momentem w życiu dziecka jest rozpoczęcie nauki w szkole. To właśnie relacje nawiązane w tym okresie znacząco wpływają na późniejsze funkcjonowanie dziecka w społeczeństwie.
Zdrowe relacje z rówieśnikami – dobre i złe są tak samo ważne
Przekroczenie progu szkoły to zwykle bardzo ekscytujący etap w życiu dziecka. Pierwszoklasista uczy się interakcji społecznych, podejmuje zabawy rówieśnicze, nawiązuje pierwsze przyjaźnie i kształtuje się u niego świadomość bycia częścią grupy społecznej. Kontakty z innymi dziećmi to jednak nie tylko te koleżeńskie i opierające się na radosnej atmosferze. Relacje z rówieśnikami są skomplikowane, dlatego wyzwaniem dla młodego człowieka jest także zdobycie umiejętności radzenia sobie z krytyką, odrzuceniem, agresją czy rozwiązywania konfliktów. Rozpoznawanie pozytywnych i negatywnych zachowań staje się więc kluczowe, aby dziecko w przyszłości mogło pokonywać przeszkody w trudnych sytuacjach życia codziennego. Ważną rolą opiekuna i nauczyciela jest dbanie o to, aby kontakty międzyludzkie najmłodszych były zdrowe.
- Zwracaj uwagę na osobowość dziecka. Nie każdy pierwszoklasista z łatwością będzie nawiązywał kontakty. Dzieci różnią się charakterem, dlatego warto wspierać te, które są trochę bardziej nieśmiałe i skryte. Pomoc w zjednywaniu sobie rówieśników wzmocni u dziecka pewność siebie, co sprawi, że nie poczuje się odizolowane od reszty klasy.
- Ucz, aby nie oceniać innych po wyglądzie. To, jaką człowiek ma urodę czy sposób, w jaki się ubiera, nie jest najważniejsze. Dlatego wspieraj u dziecka empatię i uważność. Każdy z nas jest unikalny i posiada pozytywne cechy, które trzeba odkryć. Podkreślaj, że nie należy wykluczać innych ze względu na ich pochodzenie, wiek, chorobę czy niepełnosprawność.
- Tłumacz, dlaczego niektóre komentarze mogą zranić drugą osobę. Żarty nierzadko mogą być dla kogoś źródłem przykrości i prowadzić do zaburzeń psychologicznych. Każdy pierwszoklasista powinien wiedzieć, że nikt nie ma prawa go przezywać – bez względu na powód.
- Uświadamiaj, czym są akty przemocy. Mogą one przybierać różne formy – zarówno fizyczne, tj. bicie, szarpanie, popychanie, jak i psychiczne – wyśmiewanie, wykluczanie z grupy, obrażanie. Wszystkie przejawy agresji są niedopuszczalne, dlatego każde dziecko powinno wiedzieć, że tego typu zdarzenia należy zgłaszać osobie dorosłej – rodzicowi czy nauczycielowi.
- Zadbaj o to, aby dziecko wiedziało, że nikt nie może żądać od niego pieniędzy. Dotyczy to również innych wartościowych rzeczy. Wyjaśnij, że można się dzielić różnymi przedmiotami, np. przyborami szkolnymi, jednak żadne dziecko nie powinno się czuć zobowiązane do oddania swoje własności. Zwłaszcza wtedy, gdy zdarzeniu towarzyszy agresja fizyczna czy psychiczna. Aby uniknąć tego typu sytuacji, warto kontrolować to, co dziecko zabiera ze sobą do szkoły i powstrzymywać chęci chwalenia się drogimi rzeczami.
- Wyjaśnij dziecku, że w sytuacji zagrożenia zawsze może zwrócić się do opiekuna lub nauczyciela. To właśnie rodzic lub nauczyciel ma za zadanie zbudować wokół siebie poczucie zaufania, komfortu, dyskrecji oraz życzliwości, aby dziecko nie bało się przyjść z żadnym problemem. Dzięki temu szkoła będzie kojarzyła się mu z bezpiecznym miejscem.
Zdrowe relacje z rówieśnikami – ważna rola przyjaciela
Dzieci dorastające w towarzystwie rówieśników są zazwyczaj przyjacielskie i emocjonalnie bardziej rozwinięte od osób, które wychowywały się bez takiego towarzystwa lub w ograniczonym gronie. Przyjaciel to nie tylko osoba do zabawy, ale także ktoś, kto staje się kimś równie bliskim jak rodzice. Dziecko dość szybko uczy się, że nie o wszystkim może porozmawiać z dorosłymi, a przyjaciel to ktoś, kto jest źródłem wsparcia emocjonalnego, wysłucha, zrozumie i pomoże zaradzić w problemie – może na swój dziecięcy sposób, ale jednak!
Zdrowe relacje z rówieśnikami – czym grozi późna socjalizacja?
Umiejętności pracy w grupie, nawiązywania kontaktów i dzielenia się z innymi są umiejętnościami nabytymi, z którymi się nie rodzimy, a zdobywamy je jako doświadczenie życiowe. Późne wprowadzenie dziecka w świat zależności międzyludzkich lub izolowanie go od kontaktów z rówieśnikami może spowodować poważne zaburzenia w rozwoju, a nawet niedostosowanie społeczne. Towarzystwo osób dorosłych nie wystarcza, gdyż nie są to równi sobie partnerzy. Rozmowa dziecko-dorosły jest kontrolowana i podtrzymywana przez dorosłego, i częściej są to odpowiedzi na zadane pytania niż rozmowa. Rówieśnicy są znacznie lepszymi partnerami do rozmowy, która stawia obie strony na równorzędnych pozycjach; wymaga rozpoczęcia i podtrzymywania konwersacji, a także wyszukiwania interesujących tematów.
Dzieci w wieku przedszkolnym nawiązują pierwsze przyjaźnie, uczą się interakcji społecznych w trakcie podejmowanych zabaw, kształtuje się w nich świadomość bycia częścią społeczeństwa. Współpraca, wyznaczanie sobie roli w grupie i wspólne działanie to umiejętności, których dziecko nie nauczy się od rodzica.
